روش تحقیق
توضیح روش تحقیق من در بررسی مسائل
من در بررسی مسائل؛ سه نوع دلیل را به ترتیب زیر به کار می گیرم:
- ۱. قرآن
- ۲. عقل
- ۳. نقل
* منظور از نقل؛ مجموعه احادیث؛ روایات و نکات تاریخی است.
۱. دلیل اول و اکبر؛ قرآن است. اگر نکته ای یا مساله ای؛ دلیل و پاسخی از قرآن داشته باشد؛ حتی اگر با عقل و نقل سازگاری نداشته باشد؛ برای من مورد قبول است. چرا که قرآن را درست مطلق می دانم ولی در مورد مسائل عقلی و علمی؛ به نسبیت معتقدم و فکر می کنم علم با گذشت زمان به قرآن نزدیک می شود هرچند امروز در مواردی تناقض وجود داشته باشد (درج این نکته به معنی این نیست که من در حال حاضر تناقضی مشاهده می کنم). همچنین در جایی که قرآن پاسخ روشنی داشته باشد؛ اگر نقلی (حدیثی یا روایتی یا داستانی تاریخی) خلاف آن موجود باشد؛ آن نقل معتبر نخواهد بود هرچند به تعداد تمام انسان ها تواتر داشته باشد.
۲. دلیل دوم؛ عقل است. اگر نکته ای در قرآن به روشنی برای ما آشکار نباشد (برای ما متشابه باشد) باید به مدد عقل و بررسی علوم نوین؛ به بررسی آن و یافتن پاسخ پرداخت. یعنی اطلاعات علمی را با آیات قرآن تطبیق داد تا به نتیجه ای عقلانی دست یافت.
۳. دلیل سوم؛ نقل است. یعنی آنچه به نام روایات و احادیث و حوادث تاریخی در کتب مذاهب مختلف گردآوری شده است. از آنجا که تضمینی بر درستی آنها وجود ندارد و تناقضات بسیار زیاد و اقوال ضد و نقیض در بین مذاهب گویای این نکته است؛ من استفاده از نقل را تنها به عنوان تایید نتایج بدست آمده از قرآن و عقل درست می دانم. نه اینکه انسان عقل خود را تعطیل کند و هر حدیث و روایت متناقض با قرآن و علم را به واسطه اینکه به یک امام نسبت داده شده است (هرچند متواتر) بپذیرد. تنها کاربرد نقل این است که ما به نکته ای در قرآن پی ببریم و با عقل؛ تطابق علمی آن را با علم روز بدست آوریم؛ آنگاه وجود احادیث یا روایاتی در تایید یافته ما می تواند کمک کننده باشد.
کاربرد دیگری که برای حدیث و روایت و تاریخ متصور هستم و آنرا می پذیرم؛ استفاده از نقل برای انجام صحیح احکام است. مثل نحوه وضو گرفتن؛ نماز خواندن و روزه گرفتن. نه اینکه انسان اصل اعتقاد توحیدی خود را از نقل بگیرد. اما می تواند برای یادگیری روش صحیح امور عبادی؛ احادیث و روایات را بررسی نماید. (البته در موارد اختلاف؛ مانند اختلاف در وضو گرفتن به روش اهل سنت و تشیع؛ باید به قرآن و عقل رجوع کرد و اگر به نتیجه قطعی نرسید؛ عمل به عرف کافی است)
این روش کلی تحقیق و تفکر من برای بررسی و جستجو در قرآن و مطابقت با علم است. در نتیجه من مخالف نقل نیستم اما آنرا تنها به عنوان یک ابزار کمکی در کنار قرآن و عقل به کار می گیرم.