بررسی آراء در مورد حروف مقطعه در قرآن
یکی از مباحث پیچیده در قرآن؛ حروف مقطعه است که در طول تاریخ؛ تحقیقات زیادی روی آن انجام و مطالب زیادی در مورد آن نوشته شده است.
من در این مقاله؛ مواردی که خود به آن رسیده ام و معتقد هستم را به همراه درج نظرات سایرین و نظر خودم در مورد آنها گرد آوری کرده ام.
- نظر منصور هاشمی خراسانی
وی معتقد است «آواهایی از ملکوت بود که پیامبر پیش از انتظام وحی شنید» و به آیه «وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَأَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ» اشاره میکند.
همچنین در این مورد که عینا از سایت وی نقل می شود؛ نظر خود را صریحا بیان میدارد:
ابو ابراهیم سمرقندی ما را خبر داد، گفت: به منصور گفتم: مراد خداوند از اینکه فرموده الف لام میم چیست؟! فرمود: آن مانند سخن یکی از شماست هنگامی که با بلندگو سخن می گوید، پس پیش از آنکه سخن خود را آغاز کند می گوید: «یک دو سه»، تا بداند که صدا می رسد و تا شنونده سکوت (و توجّه) کند. گفتم: آن ها می گویند آن رازی است که خداوند با پیامبرش در میان گذاشته است! فرمود: اگر راز بود خداوند آن را در قرآن نازل نمی کرد. آیا نمی دانند که قرآن برای همه ی مردم نازل شده است؟! سپس فرمود: هیچ چیز از آنچه خداوند در قرآن نازل کرده نیست مگر اینکه بیانی برای همه ی مردم است. خداوند بلندمرتبه می فرماید: «این بیانی برای همه ی مردم و هدایت و پندی برای پرهیزکاران است».
که جمله آخر؛ ترجمه آیه «هَذَا بَيَانٌ لِلنَّاسِ وَهُدًى وَمَوْعِظَةٌ لِلْمُتَّقِينَ» است.
- نقد نظر منصور هاشمی خراسانی
۱. ارتباطی بین آیه ۲۰۴ سوره اعراف با حروف مقطعه وجود ندارد. اگر این آیه به حروف مقطعه مرتبط بود بهتر بود آیه ۲ بعد از «المص» قرار میگرفت.
۲. نظر منصور هاشمی خراسانی؛ گویای این مساله است که او باور دارد که: الف) خداوند یا جبریل (ع) از برقراری ارتباط وحی اطمینان ندارند یا این ارتباط سست است. یا ب) پیامبر (ص) در هنگام دریافت وحی؛ تمرکز نداشته و نیازمند تذکر یا تلنگری بوده است تا حواسش جمع شود. که البته هر دو از نظر من مردود است و مستند قرآنی دال بر هیچیک وجود ندارد.
۳. وی معتقد است حروف مقطعه راز نیست و البته فراتر از آن؛ اصلا در قرآن رازی نیست که همه مردم «ناس» آنرا متوجه نشوند و به آیه ۱۳۸ سوره آل عمران استناد میکند! اما آنچه مسلم است؛ این است که قرآن «بیانی» برای همه مردم است. نه اینکه همه مردم؛ همه این بیان را کامل بفهمند! اگر قرآن رازی ندارد؛ تبیین آن چه معنا دارد که پیامبر (ص) مسئول تبیین آن باشد؟ صحیح آن است که بدانیم قرآن کتاب علم است. از زمان نزول تا برپایی قیامت؛ با پیشرفت علوم؛ درهای علوم قرآن به روی بشر باز میشود. آنچه امروز ما از قرآن می فهمیم؛ برای گذشتگان راز (غیب) بوده است. همچنان که هنوز هم به بسیاری از رازهای قرآن پی نبرده ایم.
گویا منصور هاشمی خراسانی تفاوت بین «بیان» و «هدایت» و «راز» را ندانسته است. آنچه مسلم است؛ قرآن بیانی برای همه و هدایتی برای تقوا پیشگان است و این هیچ منافاتی با داشتن رازهایی علمی در دل قرآن ندارد.
۴. منصور هاشمی خراسانی گویا بر این عقیده است که ارتباط خداوند یا جبریل (ع) با پیامبر (ص)؛ الزاما از نوع ارتباطاتی است که بشر تا کنون به آن دست یافته. مثلا از نوع مکالمه تلفنی یا بیسیم است! وی در این نوشتار؛ به صورت ضمنی؛ نوع ارتباط را «توصیف» میکند در حالی که هیچ دلیل علمی و عقلی بر آن ندارد و گویا دچار ظن شده است در حالی که برای حقیقت؛ گمان کافی نیست.
وَمَا لَهُم بِهِۦ مِنۡ عِلمٍۖ إِن یَتَّبِعُونَ إِلَّا ٱلظَّنَّۖ وَإِنَّ ٱلظَّنَّ لَا یُغنِی مِنَ ٱلۡحَقِّ شَیـࣰٔا
در صورتی که ایشان یا شاگردانش نقدی بر موارد ارائه شده دارند؛ میتوانند از طریق بخش نظرات ارسال نمایند.